Sẹo lồi hình thành thế nào? Cơ chế hình thành

Sẹo lồi là gì?

Sẹo lồi (keloid) là loại sẹo phát triển vượt quá ranh giới của vết thương ban đầu và có thể tiếp tục phát triển trong thời gian dài. Không giống như sẹo phì đại (hypertrophic scar) chỉ giới hạn trong phạm vi vết thương, sẹo lồi có xu hướng lan rộng và nâng cao trên bề mặt da. Sẹo lồi thường có màu đỏ, tím hoặc nâu, cứng và có thể gây ngứa hoặc đau.

Dấu hiệu sẹo lồi

• Kích thước: Sẹo lồi có thể tiếp tục phát triển và lan rộng ra ngoài ranh giới của vết thương ban đầu.
• Màu sắc: Màu đỏ hoặc tím khi mới hình thành, sau đó có thể nhạt màu nhưng vẫn đậm hơn da bình thường.
• Cảm giác: Gây ngứa, đau hoặc cảm giác căng tức.
• Bề mặt: Nhẵn, bóng và cứng.

Cơ chế hình thành sẹo lồi

Quá trình lành thương

Để hiểu rõ về cơ chế hình thành sẹo lồi, trước tiên cần tìm hiểu về quá trình lành thương của da. Quá trình này bao gồm ba giai đoạn chính:

• Giai đoạn viêm: Xảy ra ngay sau khi da bị tổn thương. Máu sẽ chảy vào vùng tổn thương, mang theo các tế bào miễn dịch để chống lại vi khuẩn và bắt đầu quá trình làm lành.
• Giai đoạn tăng sinh: Bắt đầu sau vài ngày, trong đó cơ thể sản xuất collagen để tái tạo mô da bị tổn thương.
• Giai đoạn tái cấu trúc: Diễn ra trong vài tuần đến vài tháng, trong đó collagen được tái cấu trúc và mô sẹo dần trở nên mạnh mẽ hơn.

Quá sản collagen

Sẹo lồi hình thành khi quá trình sản xuất collagen vượt quá mức cần thiết. Điều này thường xảy ra do các nguyên nhân sau:

• Yếu tố di truyền: Người có tiền sử gia đình bị sẹo lồi có nguy cơ cao hơn.
• Tổn thương da: Các tổn thương như vết cắt, bỏng, mụn trứng cá hoặc phẫu thuật đều có thể dẫn đến sẹo lồi.
• Phản ứng viêm kéo dài: Nếu giai đoạn viêm kéo dài quá lâu, quá trình sản xuất collagen sẽ tiếp tục mà không dừng lại, dẫn đến sự hình thành sẹo lồi.
• Khu vực cơ thể: Sẹo lồi thường xuất hiện nhiều ở ngực, vai, lưng và tai – những vùng da có áp lực hoặc căng thẳng cao.

Tăng sinh mạch máu và mô xơ

Trong quá trình hình thành sẹo lồi, không chỉ có collagen mà còn có sự tăng sinh của mạch máu và mô xơ. Điều này làm cho sẹo lồi có màu đỏ hoặc tím và cảm giác cứng khi chạm vào. Các yếu tố tăng trưởng (growth factors) như TGF-beta (Transforming Growth Factor-beta) và các cytokine đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình này.

Cách điều trị sẹo lồi

Phương pháp không phẫu thuật

• Tiêm corticosteroid:
  • Corticosteroid là thuốc chống viêm mạnh, được tiêm trực tiếp vào sẹo lồi để làm giảm kích thước và màu sắc của sẹo.
  • Thường cần nhiều lần tiêm để đạt hiệu quả mong muốn.
  • Tác dụng phụ có thể bao gồm mỏng da và thay đổi màu da.
• Dùng gel silicone:
  • Gel hoặc miếng dán silicone có thể giúp làm mềm và phẳng sẹo lồi.
  • Cần sử dụng liên tục và trong thời gian dài để đạt kết quả tốt.
• Áp lực:
  • Sử dụng các băng áp lực để giảm sự phát triển của sẹo lồi.
  • Thường được áp dụng sau phẫu thuật hoặc khi mới hình thành sẹo.
• Liệu pháp ánh sáng và laser:
  • Laser có thể giúp giảm đỏ và làm phẳng sẹo lồi.
  • Phổ biến là laser CO2 và laser PDL (Pulsed Dye Laser).

Phương pháp phẫu thuật

• Phẫu thuật cắt sẹo:
  • Phẫu thuật cắt bỏ sẹo lồi là phương pháp loại bỏ hoàn toàn sẹo nhưng có nguy cơ cao bị tái phát.
  • Thường kết hợp với các phương pháp khác như tiêm corticosteroid hoặc áp lực sau phẫu thuật để giảm nguy cơ tái phát.
• Xạ trị:
  • Xạ trị liều thấp được sử dụng sau phẫu thuật để ngăn ngừa sự tái phát của sẹo lồi.
  • Có thể có tác dụng phụ như thay đổi màu da hoặc nguy cơ ung thư da nếu sử dụng quá liều.

Phương pháp tự nhiên

• Dầu hành tây:
  • Dầu hành tây có thể giúp làm mờ sẹo và giảm viêm.
  • Sử dụng dưới dạng gel hoặc kem thoa lên sẹo.
• Vitamin E:
  • Vitamin E có thể giúp làm mềm và cải thiện màu sắc của sẹo.
  • Sử dụng dưới dạng viên nang hoặc kem bôi.

Phương pháp thử nghiệm

• Tiêm Interferon:
  • Interferon là một loại protein có khả năng ức chế sự tăng sinh của sẹo lồi.
  • Thường được tiêm vào sẹo sau phẫu thuật cắt bỏ.
• Sử dụng các thuốc khác:
  • Một số loại thuốc như imiquimod, fluorouracil hoặc bleomycin có thể được sử dụng để điều trị sẹo lồi nhưng cần thêm nghiên cứu để xác định hiệu quả và an toàn.

Kết luận

Sẹo lồi là một vấn đề da liễu phổ biến và phức tạp, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý của người bệnh. Việc hiểu rõ về cơ chế hình thành sẹo lồi sẽ giúp chúng ta có các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Các phương pháp điều trị sẹo lồi bao gồm tiêm corticosteroid, gel silicone, áp lực, laser, phẫu thuật và xạ trị. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm và cần được thực hiện bởi các chuyên gia da liễu để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Nếu bạn gặp phải sẹo lồi, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ da liễu để được điều trị kịp thời và đúng cách.